VẬT LÝ TRỊ LIỆU BÁN TRẬT KHỚP VAI

Bán trật khớp vai (hay khớp ổ chảo cánh tay) được định nghĩa là một sự trật khớp một phần hoặc không hoàn toàn, thường xuất phát từ những thay đổi về tính toàn vẹn cơ học của khớp. Trong một bán trật khớp vai, đầu trên xương cánh tay bị lệch ra khỏi ổ chảo xương bả vai; hậu quả làm yếu nhóm cơ chóp xoay tại khớp vai hoặc xuất hiện tình trạng sưng viêm tại khớp vai. Bán trật khớp vai có thể xảy ra ở một trong ba hướng: trật ra trước, trật ra sau, và trật xuống dưới. Bán trật khớp vai khác với trật khớp vai ở điểm đầu trên xương cánh tay có thể bị bật lại vào trong ổ chảo. Bán trật vai ra trước thường phổ biến hơn cả, xảy ra khi cánh tay bị kéo giãn ra quá mức.

Khớp vai (hoặc khớp ổ chảo-cánh tay) là khớp có tầm hoạt động lớn nhất trong các khớp động của cơ thể. Bán trật khớp vai chiếm tỷ lệ bán trật khớp phổ biến nhất. khớp vai bao gồm 3 xương chính: xương cánh tay, xương bả vai và xương đòn. Những xương này tạo ra tổng cộng 3 khớp hoạt dịch (hay khớp động): khớp ổ chảo cánh tay (tức khớp vai), khớp ức đòn và khớp cùng vai đòn. Bên cạnh đó, có hai khớp ảo cũng tìm thấy gồm khớp dưới mỏm cùng vai và khớp bả vai lồng ngực. Kích cỡ của ổ chảo từ được tăng lên bởi một cấu trúc gọi là sụn viền. Sự ổn định được tạo ra bởi các cơ xung quanh khớp vai, cùng với sự hỗ trợ từ gân và các dây chằng xung quanh. Các dây chằng chính giúp ổn định khớp vai là dây hằng ổ chảo cánh tay, đây chằng quạ cánh tay, và dây chằng ngang. Các cơ tham gia vào cử động của vùng khớp vai và đai vai đóng vai trò chính trong việc ổn định khớp vai hơn so với dây chằng và bao khớp. Cá cơ có nguyên ủy ở thân mình, đai vai giúp ổn định bao gồm các bề mặt trước-trên và sau khớp. Các gân của ơ trên gai, dưới gai, tròn bé và dưới vai củng cố tính ổn định khớp và khiểm soát tránh các cử động thái quá của khớp vai. Những cơ này, được gọi là cơ chóp xoay, là cơ chế chính để hỗ trợ ổn định khớp vai và kiểm soát cử động thá quá của khớp vai.

Các nghiên cứu cho thấy không có mối liên hệ giữa đau vai, bán trật khớp vai và giới tính. Tỷ lệ bằng nhau ở nam giới và nữ giới. 
Bán trật khớp vai thường xảy ra ở những bệnh nhân đột quỵ liệt nửa người hoặc yếu liệt chi trên.

Các chấn thương bán trật khớp vai có thể xảy ra trong các môn thể thao, bao gồm bóng đá, đấu vật, đấm bốc…

Vấn đề chính với bán trật khớp vai là sự  bất ổn của khớp ổ chảo-cánh tay. Vì giải phẫu của khớp này cho phép khớp có tầm hoạt động lớn nhất, nhưng nó cũng là yếu tố nguy cơ dẫn đến sự mất ổn định. Nghiên cứu của Basmajian xác định rằng cơ trên gai và một và sợi sau của cơ Delta bó sau đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì sự thẳng trục của khớp ổ chảo cánh tay. Chaco và Wolf, cũng đã xác nhận điều này trong nghiên cứu của họ, mà nói rằng cơ trên gai là rất quan trọng trong việc ngăn chặn bán trật khớp vai theo hướng xuống dưới của đầu trên xuong cánh tay. Bán trật khớp vai xảy ra với vai ở vị thế dang và xoay ngoài. Các nghiên cứu khác cho thấy rằng cấu trúc dây chằng quan trọng nhất để duy trì tư thế vai chính xác và cũng để ngăn chặn vai bán tật khớp vai là phần dưới dây chằng ổ chảo cánh tay. Dây chằng này là quan trọng nhất trong cử động xoay ngoài và dang.
Bán trật khớp vai có thể dẫn đến tổn thương mô mềm như xệ vai có thể xảy ra do lực hấp dẫn và nguy cơ bị tổn thương do yếu cơ.

Bán trật khớp vai thường gây cảm giá khó chịu, đau đớn, và có thể có một phần cảm giác tê của vai, cánh tay và bàn tay.

·         Tổn thương khớp cùng vai đòn

   Tổn thương khớp cùng vai đòn là phổ biến và thường thấy sau khi chấn thương  thể thao, và tai nạn giao thông. Thường chẩn đoán qua hình ảnh cận lâm sàng. 

·         Viêm gân cơ nhị đầu cánh tay:

Viêm gân cơ nhị đầu cánh tay, viêm đầu dài của gân cơ nhị đầu cánh tay và là một nguyên nhân phổ biến của đau vai khi cử động vị trí và chức năng của cơ nhị đầu cánh tay

Tổn thương xương đòn:

Mặc dù gãy xương đòn là phổ biến và thường lành lại bất kể điều trị bảo tồn hay phẫu thuật. Hệ thống phân loại phổ biến nhất là hệ thống sau, được tạo ra bởi Allman, trong đó xương đòn được chia thành ba phần: gãy 1/3 trong, 1/3 giữa, và 1/3 ngoài.

Tổn thương nhóm cơ chóp xoay:

Tổn thương nhóm cơ chóp xoay là nguyên nhân phổ biến gây đau vai ở bệnh nhân thuộc mọi lứa tuổi. Chẩn đoán thường được thực hiện thông qua tiền sử bệnh, khám lâm sàng và hình ảnh cận lâm sàng.

·         Trật khớp vai:

Trật khớp vai có thể xảy ra do chấn thương hoặc sự lỏng lẻo của dây chằng và bao khớp. Các tình trạng khác nhau có thể ảnh hưởng đến cấu trúc ổn định của vai và do đó ảnh hưởng tiêu cực đến bệnh nhân bị trật khớp vai.

Triệu chứng
Bệnh nhân bán trật khớp vai thường có các triệu chứng:

·         Đau ở vùng vai

·         Mất tầm hoạt động khớp.

·         Khoảng cách gia tăng giữa mỏm ùng vai và đầu trên xương cánh tay (điều này có thể đo lường chính xác bởi độ rộng một lóng ngón tay).

·         Dùng đai, nẹp hỗ trợ:

Các thiết bị hỗ trợ truyền thống, dưới dạng đai hay nẹp đã được sử dụng để kiểm soát bán trật khớp vai sau tai biến; mục đích là để nâng đỡ trọng lượng của cánh tay do đó ngăn ngừa / giảm thiểu sự kéo xuống dưới của xương cánh tay, và giảm căng trên bao khớp. 

 Kích thích điện:

Trong một bài báo cáo của Bác sỹ vật lý trị liệu Cochrane, kích thích điện đã được chứng minh mang lại sự cải thiện các cơn đau trong bán trật khớp vai; tuy nhiên không có ảnh hưởng đáng kể đến việc phục hồi cử động chi trên.

·         Hướng dẫn cho bệnh nhân / người chăm sóc / người thân biết cách đặt tay chân để trọng lượng cánh tay được nâng đỡ.

·         Các bài tập thụ động hoặc bài tập chủ động có trợ giúp phải được bắt đầu trong vòng 24 giờ sau khi tập trung với mục đích duy trì tầm hoạt động của khớp vai

·         Phòng ngừa tái phát - Tăng cường các bài tập mạnh cơ, đặc biệt là lấy lại sức mạnh của nhóm cơ chop xoay. Các can thiệp vật lý trị liệu ban đầu có thể bao gồm:

·         Bài tập vận động bao gồm các bài tập thụ động, chủ động trợ giúp, chủ động tự do.

·         Bài tập kiểm soát vận động

·         Ổn định xương bả vai

·         Bài tập co cơ đẳng trương và gia tăng sức mạnh cơ ở mức độ vừa phải.

·         Các kỹ thuật điều trị bằng tay hướng vào khớp ổ chảo cánh tay, cùng vai đòn và ức đòn.

·         Điều trị bằng tay cột sống cổ-ngực và các xương sườn trên

·         Điều chỉnh các hoạt động.

Nếu cần bất kỳ sự tư vấn hay hỗ trợ cho người thân yêu của mình, anh (chị) có thể liên hệ đến  Vật Lý Trị Liệu tại nhà Best Care

hoặc nói với chúng tôi qua 0937782677 để cùng đồng hành mang đến những điều tốt đẹp nhất cho gia đình mình.

Tài liệu tham khảo:  Kaplan MC. Hemiplegic shoulder pain-early prevention and rehabilitation. West J Med.