VẬT LÝ TRỊ LIỆU TỔN THƯƠNG THẦN KINH SỐ 7 NGOẠI BIÊN (LIỆT BELL)

Liệt mặt do tổn thương thần kinh số VII ngoại biên (liệt Bell) là một dạng liệt mặt tạm thời có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh hoạt hàng ngày bệnh nhân, dẫn đến thiếu tự tin trong việc giao tiếp với người khác, tâm lý tự ti. Bệnh lý này xảy ra khi dây thần kinh số VII- dây thần kinh chi phối cử động biểu lộ cảm xúc trên khuôn mặt- bị chèn ép do sưng viêm bởi những mô xung quanh, hay bị kéo căng thái quá dẫn đến bị tổn thương . Các triệu chứng của liệt Bell thường bắt đầu với một cảm giác yếu hoặc liệt đột ngột ở một bên mặt, miệng xệ xuống đánh răng, ăn uống bị nhễu nước , mắt nhắm không kín, nhân trung lệch…  Liệu pháp vật lý trị liệu tổn thương thần kinh số 7 ngoại biên sẽ giúp bạn lấy lại được mẫu cử động lành mạnh mà bạn cần cho các biểu hiện khuôn mặt và chức năng.

THẬN TRỌNG: Những triệu chứng này cũng có thể chỉ ra một tình trạng nghiêm trọng, chẳng hạn như đột quỵ. NẾU BẠN CÓ THỂ CÓ CÁC TRIỆU CHỨNG YẾU LIỆT MỘT BÊN MẶT, hãy lien hệ với trung tâm Y TẾ ngay lập tức! Gọi xe cứu thương nếu điểm yếu đi cùng với:

• Đau ở tai, má, hoặc răng
• Mất cảm giác trên khuôn mặt
• Sự nhầm lẫn
• Yếu cơ cả ở cánh tay hoặc chân
• Thay đổi về tầm nhìn
• Sốt
• Đau đầu

Thế nào là liệt Bell/ liệt mặt do tổn thương thần kinh ngoại biên số VII?

Liệt mặt do tổn thương thần kinh số VII ngoại biên (liệt Bell) là một dạng liệt mặt tạm thời có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh hoạt hàng ngày bệnh nhân, dẫn đến thiếu tự tin trong việc giao tiếp với người khác, tâm lý tự ti. Bệnh lý này xảy ra khi dây thần kinh số VII- dây thần kinh chi phối cử động biểu lộ cảm xúc trên khuôn mặt- bị chèn ép do sưng viêm bởi những mô xung quanh, hay bị kéo căng thái quá dẫn đến bị tổn thương . Các triệu chứng của liệt Bell thường bắt đầu với một cảm giác yếu hoặc liệt đột ngột ở một bên mặt, miệng xệ xuống đánh răng, ăn uống bị nhễu nước , mắt nhắm không kín, nhân trung lệch…. Tình trạng này thường xuất hiện đột ngột, gây ra nhiều mức độ trầm trọng trên khuôn mặt, nhưng bắt đầu hồi phục tự nhiên trong đa số các trường hợp.

Các cơ biểu lộ cảm xúc trên khuôn mặt.

Mặc dù nguyên nhân của bệnh bại liệt của Bell vẫn còn chưa rõ ràng, nhưng một số trường hợp theo nghiên cứu có thể do virut gây ra. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm: mang thai, béo phì, cao huyết áp mạn tính, đái tháo đường, nhiễm trùng đường hô hấp trên, và tiền sản giật nặng (biến chứng của thai nghén).Trong 70% trường hợp, bệnh nhân bị liệt mặt hoàn toàn hay chỉ yếu liệt một phần sẽ hồi phục trong vòng 6 tháng. Tuy nhiên, có khoảng 30% bệnh nhân không hồi phục hoàn toàn.

Liệt mặt cũng có thể là do một số bệnh khác gây ra bao gồm chấn thương, tình trạng bẩm sinh (hiện tại), phẫu thuật, hoặc khối u.

Triệu chứng của liệt Bell/liệt mặt.

Triệu chứng của liêt Bell thường bắt đầu với một sự đột ngột yếu hay liệt ở một bên mặt hoặc cảm giác không thể biểu lộ cảm xúc trên khuôn mặt như cau mày, bĩu môi...

Diễn tiến của liệt Bell có thể tồi tệ hơn. Các triệu chứng khác bao gồm:

• Không thể nhắm kín mắt ở bên bị ảnh hưởng
• Chảy nước mắt hay khô mắt (thường xảy ra lúc ngủ)
• Mệt mỏi hoặc khô của mắt bị ảnh hưởng
• Đau ở trong hoặc phía sau tai ở bên bị ảnh hưởng
• Nhạy cảm với âm thanh
• Chảy nước dãi khi ăn uống
• Giảm cảm giác vị giác
• Nói không tròn vành rõ chữ do yếu cơ vòng miệng.

Các cơ bị ảnh hưởng khi thần kinh số 7 bị tổn thương:

• Cơ chẩm trán
• Cơ cau mày
• Cơ mảnh khảnh
• Cơ vòng mắt
• Cơ nâng cánh mũi
• Cơ gò má lớn
• Cơ gò má bé
• Cơ nâng góc miệng
• Cơ nâng môi trên
• Cơ hạ góc miệng
• Cơ hạ môi dưới
• Cơ vòng miệng
• Cơ cằm
• Cơ bám da cổ...

Liệt mặt được chẩn đoán như thế nào?

Chẩn đoán của liệt Bell thường liên quan đến bác sĩ quan sát các cử động mặt của bạn như nháy mắt, nhướn mày, mỉm cười và cau mày, và một số các cử động khác; sự cân xứng trên khuôn mặt; mất ác nếp nhăn tự nhiên như nếp mũi má, nếp nhăn trán…

Bác sĩ thăm khám có thể đề nghị chụp cộng hưởng từ (MRI) cho người bị yếu hay liệt mặt nếu nghi ngờ các tình trạng nghiêm trọng hơn như khối u hoặc đột quỵ. Một khi kiểm tra đã loại trừ các tình trạng bệnh lý khác có thể, bác sĩ có thể sẽ chẩn đoán liệt Bell, và đề nghị điều trị bằng liệu pháp vật lý trị liệu.

Những người bị chẩn đoán bị liệt Bell thường sẽ được kê một số loại thuốc steroid để giảm sưng quanh dây thần kinh số VII. Trong một số trường hợp, cá nhân cũng được cho dùng thuốc kháng vi-rút. Vật lý trị liệu nên được can thiệp sớm để tái rèn luyện thần kinh cơ vùng mặt nhằm tránh những biến chứng, biến dạng về vận động gây ra.

Vật lý trị liệu có thể can thiệp như thế nào trong liệt mặt?

Trong hai ngày đầu tiên đến một tuần sau khi các triệu chứng bắt đầu, bác sĩ vật lý trị liệu sẽ đánh giá tình trạng của người bệnh, bao gồm:

• Xem lại tiền sử bệnh và thảo luận về bất kỳ cuộc phẫu thuật hoặc tình trạng sức khoẻ xảy ra trước đó.
• Xem lại khi các triệu chứng hiện tại của người bệnh và những yếu tố nguy cơ làm tồi tệ hơn hoặc tốt hơn tình trạng của bệnh.
• Tiến hành một cuộc khám xét thể chất, tập trung vào việc xác định các mẫu cử động do liệt Bell: 
   
  • Cử động nhướng mày
  • Nhắm mắt
  • Khả năng sử dụng má mỉm cười
  • Khả năng sử dụng môi trong động tác huýt sáo.
  • Trề môi, bĩu môi

Chuyên gia vật lý trị liệu  sẽ ngay lập tức:

• Hướng dẫn bạn cách bảo vệ khuôn mặt và mắt của bạn
• Chỉ cho bạn cách kiểm soát các chức năng cuộc sống hàng ngày trong khi bạn bị liệt mặt
• Giải thích đường đi dự kiến ​​phục hồi, để bạn sẽ biết các dấu hiệu và triệu chứng của hồi phục
• Đánh giá tiến trình của bạn và xác định liệu bạn cần được chuyển tới chuyên gia nếu không tiến bộ

Ưu tiên đầu tiên là bảo vệ mắt của bạn. Việc không thể nhắm mắt nhanh làm mắt dễ bị tổn thương do khô giá mạc và dễ ó nguy cơ bị tổn thương do bụi, vật lạ, ánh nắng mặt trời.. Nhà vật lý trị liệu sẽ ngay lập tức cho bạn thấy làm thế nào để bảo vệ mắt của bạn, chẳng hạn như:

• Dùng miếng che mắt.
• Thường xuyên bổ sung dịch để ung cấp độ ẩm cho mắt
• Cẩn thận nhắm mắt kín bằng sự trợ giúp bởi các ngón tay

Nếu người bênh chỉ có liệt mặt một phần, chuyên gia trị liệu sẽ thiết lập bài tập cho tất cả các cơ bị ảnh hưởng trên mặt để làm ở nhà. Những bài tập này sẽ giúp bạn học cách cử động các cơ trên khuôn mặt và giúp người bệnh sử dụng cân xứng cả hai bên khuôn mặt. 

Trong suốt quá trình phục hồi

Liệu pháp vật lý trị liệu sẽ giúp bạn lấy lại được mẫu cử động lành mạnh mà bạn cần cho các biểu hiện khuôn mặt và chức năng. Phục hồi có thể là thách thức bởi vì:

• Thông thường, khả năng biểu hiện nét mặt và nhiều cử động trên khuôn mặt là "tự động", nghĩa là bạn đã sinh ra là tự có khả năng này và chưa bao giờ phải nghĩ về cử động của nó trước đây.
• Không giống như các cơ khác trong cơ thể, các cơ của mặt không có đường dẫn tuyền trực tiếp tới vỏ não của bạn tất cả các "chi tiết" cần thiết về cách nào để cử động.

Chuyên gia vật lý trị liệu sẽ là người hướng dẫn bạn trong suốt thời gian đầy thách thức này, hướng dẫn bạn thực hiện các bài tập đặc biệt được thiết kế riêng cho từng người để giúp bạn học tập lại các động tác trên khuôn mặt dựa trên các vấn đề di chuyển của bạn. Các bài tập của bạn có thể thay đổi trong quá trình hồi phục:

Các bài tập "bắt đầu". Trong giai đoạn đầu, khi bạn có thể gặp khó khăn trong việc tạo ra bất kỳ cử động nào trên khuôn mặt, chuyên gia trị liệu sẽ dạy cho bạn các bài tập gây ra sự di chuyển trên khuôn mặt ("bắt đầu"). Bác sĩ trị liệu của bạn sẽ chỉ cho bạn cách định vị khuôn mặt của bạn để làm cho nó dễ dàng di chuyển hơn (được gọi là "vận động trợ giúp") hoặc làm thế nào để "kích hoạt" cơ mặt để đạt được những cử động đích.

Các bài tập "tạo thuận dẫn truyền thần kinh cơ". Một khi bạn có thể bắt đầu chuyển động của các cơ mặt, chuyên gia trị liệu sẽ thiết kế các bài tập để tăng hoạt động của cơ, tăng cường cơ bắp, và cải thiện khả năng sử dụng các cơ trong thời gian dài hơn .

Bài tập kiểm soát vận động. Chuyên gia trị liệu sẽ thiết kế các bài tập để:

• Cải thiện sự điều hợp của các cơ mặt của bạn.
• Tinh chỉnh các cử động mặt cho các chức năng cụ thể.
• Tinh chỉnh các cử động biểu cảm trên khuôn mặt, chẳng hạn như mỉm cười
• Điều chỉnh các mẫu cử động bất thường trên khuôn mặt có thể xảy ra trong quá trình phục hồi.

Thư giãn. Trong thời gian phục hồi, bạn có thể co thắt hoặc co giật trên khuôn mặt. Chuyên gia vật lý trị liệu sẽ thiết kế các bài tập để giảm hoạt động ác cơ không mong muốn này. Nhà vật lý trị liệu sẽ dạy bạn cách nhận biết khi nào cơ mặt bị kích hoạt và khi nào cơ được nghỉ ngơi. Bằng cách học cách co cơ mạnh trên khuôn mặt và sau đó dừng lại, bạn sẽ có thể thư giãn các cơ mặt của bạn theo ý chí và giảm co giật và co thắt trên khuôn mặt.

Sau khi phục hồi

Khó khăn mới trong việc cử động cơ vùng mặt là kết quả của việc gia tăng sức mạnh của các cơ mặt mà không làm tăng khả năng điều hợp và kiểm soát sự vận động. Để giữ cho điều này không xảy ra, bác sĩ vật lý trị liệu sẽ chỉ cho bạn các cử động mặt bạn nên tránh khi hồi phục. Ví dụ, sau đây có thể dẫn đến các mẫu vận động bất thường của việc sử dụng cơ mặt:

• Cố gắng làm cho cử động mặt hoặc sự co cơ của bạn lớn nhất có thể, chẳng hạn như mỉm cười càng nhiều càng tốt
• Nhai kẹo cao su
• Thổi lên một quả bóng với tất cả nỗ lực của bạn để làm việc trên cơ mặt

Chuyên gia vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bạn sử dụng khuôn mặt của bạn một cách tự nhiên nhất có thể mà không cố gắng biểu hiện khuôn mặt bởi vì chúng trông "khác biệt".

Nếu cần bất kỳ sự tư vấn hay hỗ trợ cho mình hay người thân yêu của mình, anh (chị) có thể liên hệ đến  Vật Lý Trị Liệu tại nhà Best Care

hoặc nói với chúng tôi qua 0937782677 để cùng đồng hành mang đến những điều tốt đẹp nhất cho gia đình mình.
Tin tức liên quan:
- TẬP VẬT LÝ TRỊ LIỆU TẠI NHÀ Ở ĐÂU?

Đọc thêm

Các bài viết sau cung cấp một số bằng chứng khoa học tốt nhất liên quan đến điều trị vật lý trị liệu của tổn thương thần kinh số 7 ngoại biên (Bell's palsy). Các bài viết báo cáo nghiên cứu gần đây và cung cấp một cái nhìn tổng quan về các tiêu chuẩn của thực hành điều trị ở cả Hoa Kỳ và quốc tế. Tiêu đề bài viết được liên kết với bài tóm tắt PubMed của bài viết hoặc để hoàn toàn miễn phí văn bản, để bạn có thể đọc nó hoặc in một bản sao để mang theo với bạn đến nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ của bạn.

de Almeida JR, Guyatt GH, Sud S, et al. Management of bell palsy: clinical practice guidelines. CMAJ. 2014;186(12): 917–922. Free Article.

Baugh RF, Basura GJ, Ishii LE, et al. Clinical practice guidelines: Bell’s palsy executive summary. Otolaryngol Head Neck Surg.2013;149(5):656–663. Free Article.

Murthy, JM, Saxena AB. Bell’s palsy: treatment guidelines. Ann Indian Acad Neurol. 2011;14(Suppl 1):S70–S72. Free Article.

VanSwearingen J. Facial rehabilitation: a neuromuscular reeducation, patient-centered approach. Facial Plast Surg. 2008;24:250–259. Article Summary on PubMed.

Sullivan FM, Swan IR, Donnan PT, et al. Early treatment with prednisolone or acyclovir in Bell’s palsy. N Engl J Med. 2007;357:1598–1607. Free Article.

Peitersen E. Bell’s palsy: the spontaneous course of 2,500 peripheral facial nerve palsies of different etiologies. Acta Otolaryngol Suppl. 2002;549:4–30. Article Summary on PubMed.

Diels HJ. Facial paralysis: is there a role for a therapist? Facial Plast Surg. 2000;16(4):361–364. Article Summary in PubMed.

Brach, JS, VanSwearingen, JM. Physical therapy for facial paralysis: a tailored treatment approach. Phys Ther. 1999;79:397–404. Free Article.

VanSwearingen JM, Brach JS. Validation of a treatment-based classification system for individuals with facial neuromotor disorders. Phys Ther. 1998;78:678–689. Free Article.

Diels, JH, Combs D. Neuromuscular retraining for facial paralysis. Otolaryngol Clin North Am. 1997;30(5):727–743. Article Summary in PubMed.

Ross B, Nedzelski JM, McLean JA. Efficacy of feedback training in long-standing facial nerve paresis. Larynogoscope. 1991;101(7 Pt 1):744 –750. Article Summary on PubMed.